Kinderen en de dood.

Hoe vertel je een klein kind dat opa is overleden? En laat je dan ook nog afscheid nemen? Zo maar een paar vragen die op kunnen komen bij ouders als een dierbare is overleden. Een paar tips en aandachtspunten om hier mee om te gaan. De belangrijkste tip is eigenlijk om tijd te nemen en met kinderen in gesprek te gaan.

Hoe vertel je dat iemand is overleden aan een kind?

Ik hoor veel ouders vertellen dat opa slaapt voor altijd, maar is dat de juiste manier? Ik denk van niet. Het klinkt lief en zacht, maar het is niet de waarheid. Want als je slaapt wordt je ook weer wakker, kinderen kunnen daar hoop uit putten. Daarnaast kan een kind bang worden om te gaan slapen, want je zou zelf ook niet meer wakker kunnen worden. Een ander veel gehoord voorbeeld is: Opa is op een verre reis gegaan en komt nooit meer terug. Maar waarom komt hij dan niet meer terug en laat hij ons in de steek. Weer een ander voorbeeld is: Hij overleed omdat hij zo ziek was. Maar een kind heeft geen besef van de ernst van een ziekte en kan dus bij de eerstvolgende griepgolf denken dat iedereen gaat overlijden. Het laatste voorbeeld dat ik wil noemen is: Opa ging dood omdat hij al zo oud was. Voor een kind ben je al snel oud, dat zijn de ouders van dertig ook. Hiermee loop je het risico dat kinderen bang worden dat papa of mama ook doodgaan, die zijn immers ook al oud.

Wat vertel je dan wel aan een kind?
Het is beter om te vertellen dat iemand dood is en dan te vertellen wat de persoon niet meer kan, opa kan niet meer lopen, niet meer praten, hij is koud omdat zijn hart niet meer werkt etc. Het lichaam dat ze zien is niet meer de persoon die ze gekend hebben, maar is als het ‘huis’ waar iemand in heeft gewoond. De herinneringen blijven want die vergeten ze niet.

Je kan dit ook uitleggen door een ballon op te blazen en die te vergelijken met een mens. De buitenkant van de ballon is als het lichaam. De belangrijke dingen zitten er in. Want als de lucht uit de ballon is dan heb je niet zo veel meer aan de buitenkant. Je laat de ballon leeglopen en laat zien dat de buitenkant overblijft. De lucht uit de ballon zien wij niet meer, maar is niet weg. Die is nog steeds om ons heen.

Laat je een kind afscheid nemen?

Veel ouders willen hun kind begrijpelijk beschermen en houden ze vaak weg bij een overledene. Voor een kind geldt vaak: ‘eerst zien en dan geloven’. Het is daarom goed om een kind de gelegenheid te geven om afscheid te nemen. Ze hoeven niet, maar ze mogen. Tip: Neem als ouders eerst zelf een keer afscheid, zodat je je kind kan voorbereiden op hoe de ruimte er uit ziet, hoe de overledene er uit ziet ed. Daarnaast kan je dan je bij het volgende bezoek volledig richten op het verdriet van je kind.

Als je zelf rust uitstraalt kunnen kinderen vaak een bezoek heel goed aan. Ouders denken vaak dat kinderen bang of hysterisch worden en zijn vaak verbaasd als kinderen heel natuurlijk met de situatie omgaan. Pas wanneer volwassene hun angst tonen worden kinderen ook bang.

Laat de kinderen in het uitvaartcentrum vrij om te gaan kijken of niet, leg uit dat ze zelf mogen kiezen om iemand aan te raken. Vertel ook dat iemand die dood is koel gehouden wordt op ongeveer 4 graden, een heel verschil met 37 graden als je nog leeft. Het voelt net als een pak melk, soms ook net zo klam. Om kleine kinderen goed voor te bereiden kan je thuis al een pak melk laten voelen.

Neem je kinderen mee naar de uitvaart?

Vanaf welke leeftijd kan een kind mee naar een uitvaart? Daar is geen eenduidig antwoord op, maar als je rekening houdt met een aantal zaken dan kunnen zelfs jonge kinderen al mee. Een van de belangrijkste zaken is dat jij zelf als ouder je ook moet kunnen concentreren op het afscheid. Dat kan bijvoorbeeld door iemand te vragen de zorg voor je kind over te nemen en even mee te nemen naar een andere ruimte als het onrustig wordt.

Door de dienst aan te passen aan de aanwezigheid van kinderen voelen kinderen zich serieus genomen, dat kan door de voorganger de kinderen rechtstreeks aan te laten spreken tijdens de dienst. Je kan de kinderen ook een taak geven in de dienst. Zoals helpen bij het binnenbrengen van de kist, het dragen van een bloemstuk of foto, een kaarsje aan laten steken, bloemen of tekeningen bij de kist leggen, een gedicht voordragen of zelf muziek maken.

Indien er kinderen bij de uitvaart aanwezig zijn is het ook aan te raden om foto’s of filmopnamen te maken van de uitvaart. Vooral kinderen ontgaat veel, als ze later vragen hebben dan kan je de beelden er bij pakken.

Vragen van kinderen

Veel ouders schrikken van de vragen die een kind kan stellen rondom de dood. Ze stellen ook vragen waar je soms zelf het antwoord niet op weet. Wees in ieder geval altijd eerlijk in je antwoorden, mocht je het antwoord niet weten, geef dan aan dat je het gaat uitzoeken en er later op terug komt. De uitvaartleider kan je daar ook altijd in bijstaan. Op sommige vragen rondom de dood weet niemand het antwoord. Daar kan je ook eerlijk over zijn, een kind leert dan ook dat volwassenen ook niet alles weten en voelen zich serieus genomen.

Vaak hebben kinderen ook al zelf een antwoord in hun hoofd, door te vragen wat ze zelf denken kan je ook aansluiten bij hun gedachten.

Meer informatie

Indien er naar aanleiding van dit stuk vragen zijn rondom kinderen en de dood neem dan gerust contact met ons op. Wij kunnen u altijd ondersteunen met informatie, tips en adviezen. In onze webshop kunt u ook het boekje De meest gestelde vragen over kinderen en de dood bestellen. Families waarvan wij de uitvaart verzorgen ontvangen deze altijd kosteloos van ons.

Naast het bovenstaande boek hebben wij in onze uitvaartwinkel in Almere een ruime collectie van meer dan 80 verschillende soorten boeken over rouwverwerking en verlies met een aparte rubriek voor kinderen en jongeren. Van voorleesboeken over ziekte en verlies, maar ook boeken voor jongeren zelf om te lezen. Daarnaast hebben wij ook hulpmiddelen te koop zoals de Herinneringstas.

 

 

Dit blog is in verkorte versie ook verschenen als column van Mijndert Rebel in augustus in de Gooi en Eemlander en de Almere Deze Week.